Тарихы

Алматы қаласы кітапханаларының тарихы

Алғашқы Кітапханалар
ХІХ ғасырдың аяғында Алматы «Верный» деп аталған кезде, қаладағы кітапхана мәдениетін дамытудың бастапқы орындары болған алғашқы кітапханалар пайда болды. Алматыда ең алғашқы кітапхана болып 1858 жылы ашылған қазақ-орыс екінші сынып кітапханасы есептеледі. Бұл кітапхана қазақ-орыс мектебінің жанынан құрылған қаладағы алғашқы білім беру мекемесі болды. Кітапхана оқушыларға арналған кітаптар мен оқу материалдарына қол жеткізуге мүмкіндік берді.
1887 жылы қала тұрғындарына кітаптар мен ақпараттық ресурстарға қол жетімділікті қамтамасыз ету мақсатында қалалық муниципалитеттің кітапханасы құрылды. Бұл баспа сөзінің білім мен мәдениетті таратуда маңызды рөл атқарған уақыты болды.

Кеңес кезеңі
Кеңес дәуірі кезеңінде Алматыдағы кітапханалар дамудың жаңа серпініне ие болды, бұл олардың рөлі мен қызметіне айтарлықтай әсер етті. Халықтың білім мен ақпаратқа қол жеткізу қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жаңа кітапханалар мен бөлімшелер, соның ішінде орталық және мамандандырылған кітапханалар ашылды.
1931 жылы Горький атындағы қалалық ғылыми кітапхана ашылды. Бұл кітапхана Алматыдағы ең ірі және беделді кітапханалардың біріне айналды. Ол ғылыми және көркем шығармалардың, энциклопедиялардың, анықтамалықтардың және мерзімді басылымдардың кең жинағына қол жеткізуге мүмкіндік берді. Кітапхана дәрістер өткізді, мәдени іс-шаралар мен көрмелер ұйымдастырды.
1933 жылы Абай атындағы Қазақ педагогикалық иснститутында кітапхана құрылды. Ол аймақтағы білім мен ғылымды дамыта отырып, көптеген әдебиеттер мен ғылыми ресурстарға қол жеткізуге мүмкіндік беретін ғылыми-зерттеу және білім беру орталығы болды.
Кітапхана ісін дамытудағы маңызды жетістік 1941 жылы М. О. Әуезов атындағы Орталық кітапхананың құрылуы болды. Бұл кітапхана Алматының мәдени мұрасының нышандарының біріне айналған Қазақстандағы ең ірі кітапхана болып табылады. Ол бірегей сирек басылымдарды қоса алғанда, кітаптардың бай қорын жинап, қазақ халқының мәдени мұрасын зерттеудің ғылми орталығына айналды.

Қазіргі даму бағыттары
Алматы қаласының кітапханалары қазіргі заманауи үрдістерден хабардар болу және өз келушілерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін ақпараттық технологияларды белсенді енгізуде. Олар пайдаланушыларға кітаптарды онлайн іздеуге және тапсырыс беруге мүмкіндік беретін электрондық каталогтар жасауда және олардың веб-сайттары немесе арнайы қолданбалары арқылы кітаптар мен журналдардың электрондық нұсқаларын оқуға мүмкіндік береді.
Алматы қаласының заманауи кітапханалары келушілерді тартуға және мәдени қоғамдастықты дамытуға бағытталған түрлі іс-шараларды белсенді ұйымдастыруда. Олар ақпаратты сақтау және қол жеткізу орны ғана емес, сонымен қатар мәдени алмасу және өзара әрекеттесу орталықтары болуға ұмтылады.
Алматы қаласының кітапханалары басқа мекемелермен және ұйымдармен, соның ішінде оқу орындарымен, ғылыми-зерттеу институттарымен, мәдени орталықтармен және мұражайлармен белсенді ынтымақтасады. Олар мәдени байланыстарды нығайтуға және білім мен ақпаратқа қолжетімділікті арттыруға ықпал ететін бірлескен іс-шараларды, экспонаттар мен ақпарат алмасуды ұйымдастырады.
Жалпы Алматы қаласының заманауи кітапханалары өз келушілеріне ақпаратқа, білімге және мәдени мүмкіндіктерге қолжетімділікті қамтамасыз етуге ұмтыла отырып, заманауи технологиялық және әлеуметтік өзгерістерге белсенді бейімделуде. Олар қоғамның дамуында және қаланың мәдени өмірінде маңызды рөл атқарады.

“Алматы қаласының Орталықтандырылған кітапхана жүйесі” КММ тарихы

Алматы қаласы Орталықтандырылған кітапхана жүйесі (бұдан әрі-кітапхана) 1984 жылы ұйымдастырылған. Бұдан бұрын қаладағы кітапханаларды орталықтандырудың 3 кезеңі болды. 1976 жылы шілдеде балалар кітапханалары орталықтандырылды. 1977 жылдың қаңтарында орталықтандыру жағдайында қаланың 21 бұқаралық кітапханасы жұмыс істей бастады.
Алматы қалалық атқару комитеті Халық депутаттары кеңесінің “Алматы қаласындағы балалар мен бұқаралық кітапханалардың орталық жүйелерін біріктіру туралы” 1984 жылғы 24 қаңтардағы №231 шешімімен Алматы қаласындағы балалар мен бұқаралық кітапханалардың орталықтандырылған жүйелері біріктіріліп, Алматы қаласының Орталықтандырылған кітапхана жүйесі ұйымдастырылды.
“Алматы қаласы Орталықтандырылған кітапхана жүйесі” Мемлекеттік мекемесінің негізгі мақсаты – халыққа кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсету және олардың мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыру болып табылады.
2000 жылы жарияланған “Мәдениетті қолдау жылы” Алматы қаласындағы №13 бөлімшесінің негізінде Қазақстан жазушылар кітапханасының (БКП) ашылуына ықпал етті.
2000 жылғы қыркүйекте Алматы қаласы мәслихатының отырысында мәдениет туралы мәселе қаралды, онда кітапхана жұмысын және Алматы қаласының тұрғындарына кітапханалық қызмет көрсетуді жетілдіру бойынша ұсыныстар жасалды.
Алматы қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 26 наурыздағы “Алматы қаласы Мәдениет басқармасының кейбір коммуналдық мемлекеттік мекемелерін қайта ұйымдастыру туралы” № 1/190 қаулысымен “Алматы қаласы Орталықтандырылған кітапхана жүйесі”, “Жамбыл атындағы Мемлекеттік жасөспірімдер кітапханасы”, “С. Бегалин атындағы Мемлекеттік балалар кітапханасы” мекемесі Алматы қаласы Мәдениет басқармасының “Алматы қаласы Орталықтандырылған кітапхана жүйесі” КММ-не бірікті.
2017 жылы “Рухани жаңғыру” бағдарламасы аясында заманауи жайлы қызметтер кешенін, шығармашылық қарым-қатынас ақуалын құру, кітапхана бөлімшелерін жаңғырту басталды.
2018 жылы Жамбыл атындағы қалалық жасөспірімдер кітапханасы жаңғыртылды. Кітапханада кітап басылымдарымен, электрондық ақпаратпен жұмыс істеуге, деректі, ғылыми-танымдық фильмдерді көруге, тұсаукесерлер мен зияткерлік клубтардың шараларың өткізуге арналған аймақтары бар заманауи “Ореп space” пайда болды.

2019 жылы кітапхананың 5 бөлімшесі жаңғыртылды:
№ 15 кітапхана-бөлімшесі; № 20 кітапхана- бөлімшесі; № 24 кітапхана- бөлімшесі; № 32 кітапхана-бөлімшесі; № 33 кітапхана- бөлімшесі.

2020 жылы кітапхананың 10 бөлімшесі:
Чехов атындағы Орталық қалалық кітапхана; Қазақстан Жазушылар Кітапханасы; Крылов атындағы қалалық балалар кітапханасы; № 1 кітапхана-бөлімшесі; № 4 кітапхана-бөлімшесі; № 6 кітапхана-бөлімшесі; № 26 кітапхана-бөлімшесі; № 29 кітапхана-бөлімшесі; № 30 кітапхана-бөлімшесі; № 44 кітапхана-бөлімшесі.

Бөлімшелерді жаңғырту қорытындысы бойынша Алматы қаласы Мәдениет басқармасы Алматы қаласының жетекші БАҚ журналистері мен блогерлердің қатысуымен баспасөз турын өткізді.

Кітапхана бөлімшелері жаңа келбетке ие болып қана қоймай, жұмыс тәртібін де өзгертті: күн сайын сағат 9.00-ден 20.00-ге дейін, демалыссыз. Жаңғыртудан кейін әр бөлімшедегі оқырмандар отыратын орындардың саны артты, жеке жұмыс, байланыс, іс-шаралар және интернет-залдар үшін арнайы бұрыштар құрылды.

2020 жылғы желтоқсанда “Шетсіз қала” стратегиясын іске асыру шеңберінде «Нұркент» шағын ауданында (Алатау ауданы) “ALATAU CREATIVE HUB” жаңа шығармашылық кеңістігі ашылды. Орталықта бағдарламалауды оқыту, креативті индустрияларды, шығармашылық әлеуетті және виртуалды өнерді дамыту үшін мүмкіндіктер бар.
2021 жылы Мәуленов көшесі, 46 мекенжайында жаңа форматтағы “Almaly Kitaphanasy” кітапханасы ашылды. Онда көпбейінді аймақтар бар: оқу залы, коворкинг және көрсету алаңдары.
Қазіргі уақытта Алматыда қаланың кітапхана жүйесін белсенді дамыту және жетілдіру, сондай-ақ қала тұрғындарының әдеби және ақпараттық ресурстарға қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы мәдениет және білім беру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыратын Кітапхана құрамына кіретін 28 бөлімше жұмыс істейді.